De overgang van de oude naar de nieuwe wereld

Margarete van den Brink

U is het bij de Troonrede afgelopen september (2011) op Prinsjesdag mogelijk net zo vergaan als mij: geschokt omdat daar zoveel negativisme klonk zonder dat er enige visie of perspectief geboden werd. Er werd gesproken over moeilijke tijden, crisis, inzakkende wereldhandel, onzekerheid, bedreiging. De oppositie noemde het een kil, angstig en defensief verhaal. De media gebruikten woorden als gevaar, opstekende storm, onzekerheid.

Hoe het ook zij, de woorden maakten duidelijk dat we in een tijd van crisis leven. Die crisis beperkt zich niet tot Nederland en Europa, maar geldt wereldwijd. Daarbij komt dat we niet met één crisis te maken hebben maar met meerdere tegelijk. We kennen een economische crisis, een klimaatcrisis, een ecologische crisis, een politieke en leiderschapscrisis en zeker ook een cultuur- of beschavingscrisis. Daarnaast hebben een heel aantal mensen ook met een kerkelijke of religieuze crisis te maken.

Al die crises tezamen leiden naar een nieuwe: de vertrouwenscrisis. Want, waar gaat dit allemaal heen? Betekent dit het einde? Wie of wat is er nog te vertrouwen?

Talloze zieners, denkers en schrijvers, ook uit levensbeschouwelijke tradities en visies, wijzen erop dat wij op weg zijn naar een wereldwijde crisissituatie. Een crisis die alleen op te lossen is door ingrijpende transformaties.

Rudolf Steiner sprak erover in zijn lezingen. Jiddu Krishnamurti in zijn toespraken die gebundeld werden in Een wereld in crisis. Leven in onzekere tijden. En in onze tijd onderzoekers als Ervin László in zijn boek Het Chaospunt: nu werken aan mondiale vernieuwingom straks totale ineenstorting te voorkomen.

Veel mensen zijn van mening dat de huidige crises door veranderingen in een aantal belangrijke systemen betrekkelijk eenvoudig op te lossen zijn. De technologie voor een duurzame samenleving bijvoorbeeld is voorhanden. Het gaat dus vooral om het toepassen ervan.

Maar zo eenvoudig ligt het niet. Inzichten vanuit de esoterische traditie vertellen dat deze crises deel uitmaken van een nog veel groter – onze hele wereld en hele mensheid omvattend – proces van verandering en transformatie.

Zo spreekt László erover dat we ons vlakbij het ‘chaos-punt’ bevinden, het moment waarop de wereld onherroepelijk in een nieuwe fase van ontwikkeling terecht komt. Een nieuwe fase die ofwel tot verdere afbraak leidt of tot een doorbraak naar een totaal nieuwe wijze van functioneren.

Ook Rudolf Steiner vertelt dat wij in onze evolutie een cruciaal punt hebben bereikt. In onze tijd loopt, zegt hij, een oude wereld, een oude periode van ontwikkeling ten einde (¹). Deze oude wereld maakte ons tot de mensen die wij nu zijn: een zelfstandige persoonlijkheid met een eigen ik- of zelfbewustzijn. Nu deze periode zijn opdracht in de ontwikkeling van de mensheid heeft vervuld neemt zij in kracht af en gaat ten onder.

Er bestaat echter, zegt hij, ook een opgaande wereld, een wereld die elke dag sterker wordt. Die nieuwe wereld, die nieuwe ontwikkeling heeft zijn beginpunt in het innerlijk, in de harten van ons mensen. Zij komt voort uit de geestelijke wereld die ín ons leeft. Zij ontstaat vanuit ons geestelijke Zelf dat deel uitmaakt van de geestelijke wereld en dat in onze tijd in ons ik, onze persoonlijkheid, geboren wordt.

De oude wereld, die ons als mens op aarde op eigen benen zette met een eigen individuele verantwoordelijkheid, bracht ons materiële welvaart en vooruitgang. Door de aardse toestand werden we echter steeds sterker op onszelf gericht, het eigen ego. Dat leidde niet alleen tot afgeslotenheid naar de omgeving en de geestelijke wereld, maar ook naar egoïsme, hebzucht en materialisme. Het zijn dit egoïsme, deze hebzucht en het materialisme die uiteindelijk al de crises veroorzaakten waar wij nu mee te maken hebben. Denk alleen maar hoe de financiële crisis, de eurocrisis, de klimaatcrisis, de ecologische crisis, etc. zich ontwikkeld hebben. We kunnen iedere dag in de media lezen hoe het zover gekomen is.

Al deze crises zijn verschijnselen die bij de oude, neergaande, eindigende wereld horen. Zij ontstonden door een oude, eenzijdige, materialistische wijze van denken.

Die wijze van denken past niet meer bij wat zich in onze tijd wil ontwikkelen en werkt daardoor averechts en destructief.

Ook de crisis die zich in de kerken voordoet is zo’n symptoom van de overgang van de oude naar de nieuwe wereld. Overal waar verstarring optreedt in de vorm van dogma’s en leerstellingen die mensen binden aan de (kerkelijke) autoriteit buiten hen, en waar de mens als vrij individu in wiens innerlijk de geest tot leven komt, niet telt, houden kerken op te bestaan. In die vorm horen zij bij de oude wereld en hebben zij hun tijd gehad.

De nieuwe wereld wordt geboren doordat mensen zich op hun persoonlijke levensweg vragen stellen, zoeken naar antwoorden, door veranderingsprocessen heen gaan en daardoor anders gaan waarnemen en denken en de dingen anders gaan doen. Vandaar dat zowel László, als Steiner en Krishnamurti steeds weer het belang van een andere wijze van denken benadrukken. Van anders, ‘met nieuwe ogen’ kijken naar de dingen en de werkelijkheid. Zoeken waar het werkelijk om gaat in het leven.

Dat nieuwe soort bewustzijn, voortkomend uit innerlijke transformaties, is overal ter wereld al aan de gang en te herkennen. Het leidt naar het ontstaan van een nieuwe cultuur. Die nieuwe cultuur bestaat uit mensen die verbinding hebben met hun gevoel, nadenken over wat zij geloven, die bewust keuzes maken, die weten voor welke waarden ze staan en die bewust met andere mensen en de natuur omgaan. Uit een onderzoek van de socioloog Paul Ray in 2000, getiteld The Cultural Creatives. How 50 million people are changing the world, blijkt dat deze mensen 26% van de wereldbevolking uitmaken. In Europa zelfs 30-35%. Hun aantal breidt zich in snel tempo uit. Kenmerkend voor deze groep zijn waarden als eenvoud, duurzaamheid, spiritualiteit en maatschappelijk bewustzijn.

László beschrijft in zijn boek Kwantum Shiftin het wereldbrein welke verschuivingen in bewustzijn en gedrag hij bij deze mensen ziet optreden. In plaats van een houding van wedijver en concurrentie, van tegenover elkaar staan en elkaar bestrijden, zoeken zij naar verbinding en samenwerking. In plaats van klakkeloos te gehoorzamen aan een autoriteit buiten hen, vertrouwen ze vooral op hun eigen autoriteit, het eigen innerlijke weten. Waarschijnlijk het belangrijkste van alles is, zegt hij, dat er een verschuiving plaatsvindt van afgescheidenheid naar heelheid – de erkenning van de realiteit dat we verbonden zijn met alle aspecten van het leven en met het grotere geheel, de mensheid, de aarde, de kosmos, alles wat leeft. Beseffend dat alles van alles afhankelijk is.

In deze actieve bewustwording, in deze geleidelijke verandering in de cultuur, die ook in Nederland aan de gang is, kunnen we de wakker wordende geest in mensen letterlijk aan het werk zien. Want het is de innerlijke geest die ons dit nieuwe bewustzijn schenkt, die het nieuwe gedrag veroorzaakt en die heel nieuwe, creatieve oplossingen vindt voor de problemen waar we voor staan.

Wint de nieuwe wereld dan hebben we als mensheid en als aardeplaneet toekomst en gaat onze ontwikkeling verder. Wint deze vooralsnog niet, dan komen we steeds meer in de sfeer van afbraak en neergang terecht. Welke van de twee voorrang krijgt hangt in belangrijke mate af van de vraag hoe snel wij mensen geestelijk wakker worden.

In dit hele wereldwijde transformatiegebeuren waarin de overstap gemaakt wordt van de oude wereld naar de nieuwe wereld, zijn drie fasen te onderscheiden. Het zijn dezelfde stadia die in elke crisissituatie te herkennen zijn:

1. een periode van neergang of afbraak
2. het keerpunt of de wending
3. de opbouw van het nieuwe.

In wat ik hierboven vertelde zijn alle drie fasen te herkennen. In onze tijd beleven we echter vooral de eerste: neergang en afbraak. Dat is ook wat je in de Troonrede tegenkwam. Daarin ontbrak geheel en al het perspectief van het nieuwe dat wordend is. Als alleen het neergaande benoemd en benadrukt wordt, dat wat zal ophouden te bestaan, en er geen perspectief geboden wordt in de vorm van wat komen wil, creëert dat angst bij mensen. Diepe bestaansangst. Een ieder die ooit door een crisis is heen gegaan, zal dit bevestigen. Bestaansangst is verschrikkelijk. Temeer daar je in je innerlijk ook nog eens een stemmetje hoort dat zegt dat dit wel degelijk het einde betekent en dat het dus geen enkele zin heeft waar dan ook nog voor te vechten of voor te leven. Die stem is afkomstig van de negatieve geestelijke krachten die ook in ons werken en die de geboorte van de nieuwe wereld in ons willen verhinderen, ja zelfs willen voorkomen. Hoe sterker zij werken, hoe angstiger en depressiever we worden, tot we geheel verlamd worden van angst en niets meer ondernemen.

Om dat te voorkomen is het belangrijk het proces dat hierboven beschreven wordt te begrijpen en op alle gebieden van het leven te leren herkennen.

Maar bovenal is het van belang dat we ons heel bewust openstellen voor en verbinden met de beschermende, inspirerende en versterkende krachten van de engelen, de aartsengelen en de liefde en kracht van Christus.

Hij is de goddelijke macht die dit gigantische, wereldwijde proces van transformatie van de oude wereld naar de nieuwe wereld voltrekt en draagt. Vandaar dat hij zegt: ‘Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde’.

Hij, de hoge Zonnelogos, die de goddelijke liefde zelf is, is de grote transformator. Zijn wezen ís transformatie: ‘Zie ik maak alle dingen nieuw’.

Met dat doel: de oude wereld om te vormen in de nieuwe, de geest tot opstanding te brengen in de mensen, kwam hij tweeduizend jaar geleden naar de aarde, ging door dood en opstanding heen op Golgotha en verbond zich met ons mensen. Dat nieuwe verbond drukte hij uit in de woorden ‘Zie ik ben met u, alle dagen tot aan het einde der wereld’.

Dankzij het feit, dat de opstandingskracht van Christus in ons leeft, kunnen wij geestelijk actief worden, creatieve oplossingen vinden en wordt de nieuwe wereld geboren.

In onze tijd met al zijn angsten en onzekerheden is het – om niet te verlammen en af te haken – uitermate essentieel dat we steeds opnieuw beseffen dat de goddelijke macht, liefdekracht, die in Christus op aarde werkt, dit hele proces van verandering omvat en draagt. Niets gebeurt zonder dat hij dat wil. Hoe onbegrijpelijk de gebeurtenissen die zich voordoen voor ons ook mogen zijn.

Waar het in onze onzekere tijd om gaat is dat wij onder alle omstandigheden leren vertrouwen op de altijd aanwezige hulp en leiding van Christus en de geestelijke wereld van de engelen, de aartsengelen en de nog veel hogere engelenhiërarchieën.

Dat betekent steeds als de angst toeslaat, rust zoeken, loslaten, vervolgens beseffen en voelen dat Christus en de engelen overal aanwezig zijn en ons hier doorheen leiden en ons kracht geven.

Hoe meer wij ons met de liefdekracht van Christus verbinden, op hem bouwen en hem om hulp en kracht vragen voor onszelf, voor andere mensen, voor de mensheid, voor de toekomst van de aarde, hoe beter hij ons kan bereiken en leiden.

Binnenkort is het Kerstmis. Kerstmis is het feest van de geboorte dat de overgang markeert van het oude naar het nieuwe. Het vindt plaats in een tijd waarin de natuur zich heeft teruggetrokken in de aarde. Buiten is het koud en kaal, een oude periode is voorbij.

Maar net als andere jaren gedenken en beleven we ook dit jaar weer dat tweeduizend jaar geleden, tijdens het keerpunt van de tijden, Christus afdaalde naar de aarde en in harten van de mensen het goddelijk liefdelicht van de toekomst ontstak, het nieuwe leven, de nieuwe wereld, die wordende is.

1) Anthroposophie als Kosmosophie, Rudolf Steiner, GA 207, 24-9-l921. terug

Dit artikel is overgenomen uit Verwachting 61 feb 2012. Een uitgave van stichtingdeheraut