Het Feest van Johannes de Doper

Hans Stolp

Hij moet wassen, ik moet minder worden

Op 24 juni vieren wij het feest van Johannes de Doper. Op die dag wordt van oudsher zijn geboorte herdacht en beginnen de vier zomerse weken die de Johannestijd of Sint Janstijd worden genoemd.

Het Johannesfeest of Sint Jansfeest valt kort na de zomerzonnewende, die meestal op 21 juni plaatsvindt. De zomerzonnewende – ook wel midzomer genoemd – vindt plaats op de dag van het jaar, waarop het (dag)licht het langst aanhoudt en de nacht dus het kortst duurt. Vanaf die dag wordt het dan weer steeds vroeger donker. Dit beeld – van de dagen, die vanaf zijn geboorte steeds korter worden - is typerend voor Johannes, want van hem zijn de gevleugelde woorden, die hij over Jezus sprak: Hij moet wassen (= groeien), ik moet kleiner worden… (Johannes 3 : 30). Wat bedoelt Johannes met deze woorden?

De Bat Kol of de Stem van God

Johannes is de laatste grote profeet. Hij staat in een lange traditie: Elia, Jesaja, Jeremia en zoveel andere grote profeten gingen hem voor. Profeten die allen werden geleid door de Stem van God: de Bat Kol. Als een machtige stormvlaag sprak de Bat Kol door deze profeten heen. Als hij sprak voelden alle mensen zijn ongehoorde kracht en met een diep ontzag keken zij op tegen de profeten, die mochten uitspreken wat de Bat Kol hen ingaf.

Johannes is de laatste, door wie de Stem van God nog zo voelbaar heen sprak. En dat, terwijl de Bat Kol in die tijd al eeuwenlang niet meer gehoord was, alsof hij de mensen verlaten had. Nog eenmaal, als was het met een laatste krachtsinspanning, sprak de Stem nu door Johannes heen. Steeds, als hij sprak, leek het, alsof de gestalte van Johannes ver boven zichzelf uitgroeide, alsof hij een reusachtige gestalte bezat.

Het is daarom, dat we op oude afbeeldingen van de doop in de Jordaan – waar Johannes zijn neef Jezus doopte – zien, dat de gestalte van Johannes de Doper veel groter wordt afgebeeld dan de gestalte van Jezus. Zelfs op hedendaagse cartoons vinden we dat terug.

De oude en de nieuwe evolutieweg

Johannes de Doper, hij markeert het einde van een oude evolutieweg en staat aan het begin van een heel nieuwe weg. Had God de mensen tot nu toe geleid door hen profeten te sturen, die heel direct Gods bedoelingen en boodschappen konden overbrengen, nu zou er een nieuwe tijd aanbreken, waarin de mensen moesten leren om zichzelf leiding te geven. Dat zou echter alleen mogelijk zijn, wanneer ieder mens op zoek zou gaan naar een hogere kracht in zichzelf: het hoger zelf (ook wel het hogere ik, de geest of de innerlijke Christus genoemd).

Jezus was degene in wie die hogere, goddelijke kracht, de Christus, zich hier op aarde voor het eerst belichaamd heeft. Na de dood van Jezus Christus aan het kruis werd de Christus op aarde geboren als een aardse kracht. Daarna daalde hij af tot in het hart van de aarde om daar tot de geest van de aarde te worden. Maar tegelijk stortte hij zich uit in de harten van de mensen: in hun denken, in hun gevoel en in hun wilskracht. In hen wil hij opstaan als hun hoger zelf of de innerlijke Christus – net zoals hij met Pinksteren opstond in de zielen van de twaalf discipelen. Het is deze innerlijke kracht die ons vanaf die tijd meer en meer begint te leiden – als wij ons tenminste voor deze innerlijke kracht openstellen.

De overgang van buiten naar binnen

Johannes de Doper: hij is de laatste grote profeet, die dankzij de Bat Kol die door hem heen sprak, de mensen leiding kon geven van buitenaf. Maar Jezus Christus richtte onze aandacht naar binnen: hij bracht ons de kracht, die het ons mogelijk zou maken ons te richten op de innerlijke Christus. Zo vertegenwoordigt Johannes de oude evolutieweg en brengt Jezus Christus ons de nieuwe ontwikkelingsweg op aarde.

Waarom Israël het uitverkoren volk was

Johannes de Doper kende natuurlijk de bijzondere opdracht van het Joodse volk. Hij wist, waarom het Joodse volk een uitverkoren volk was: het moest zich versneld ontwikkelen en daarmee vooroplopen op andere volken. Die versnelde ontwikkeling vond zowel op lichamelijk gebied, als op het geestelijke vlak plaats. Het volk Israël moest namelijk eens een mens voortbrengen, die – zowel fysiek, als geestelijk – sterk genoeg zou zijn om als voertuig op aarde voor de Zonnegeest (de kosmische Christus) te dienen. Dat was ook de reden, waarom het volk Israël in vroeger tijden onder de leiding van Mozes het land Egypte heeft moeten verlaten: als ze daar gebleven zouden zijn, zou die heel eigen, versnelde ontwikkeling niet mogelijk zijn geweest.

De ontwikkeling van het oude denken

Het bijzondere van die versnelde ontwikkeling van het volk Israël was, dat de oude helderziendheid sneller dan bij andere volken verloren ging, waardoor het denken zich kon ontwikkelen. En wel die vorm van denken, die aan het lichaam en aan de hersenen gebonden is en daarom een ego-denken genoemd kan worden. (Vergis je niet: ego-denken is ons alledaagse denken en moet niet verward worden met een louter egoïstisch denken, al kan het wel de trekken daarvan vertonen.) Omdat de Joden de helderziende verbinding met de geestelijke wereld verloren, moesten ze wel de kracht van het ego-denken gebruiken om te overleven en te kunnen beslissen wat er wel en wat er niet moest gebeuren. Zo werd Israël het volk, dat als eerste – vooroplopend op de rest van de mensheid - het lagere denken mocht ontwikkelen.

Eeuwen en eeuwen later werd Jezus van Nazareth geboren. Hij was de mens, die (ook qua denken) sterk genoeg was om de onvoorstelbaar grootse en heftige energieën te verdragen, die van de kosmische Christus uitgingen, toen deze zich bij de doop in de Jordaan belichaamde in Jezus van Nazareth. Op dat moment was de opdracht van het Joodse volk volbracht.

De geboorte van het nieuwe denken

Het bijzondere is, dat Jezus Christus een nieuwe vorm van denken: een hoger denken, kwam brengen. De manier van denken, die het volk Israël (vooroplopend op de rest van de mensheid) had mogen ontwikkelen, was een aards denken, gebonden aan de hersenen en dus ook een denken dat uitging van het ego. Nu kwam de Christus een hogere vorm van denken brengen: het denken van het hoger ik.

Dit nieuwe, hogere denken gaat niet van het ego uit of van het lichaam en de hersens, maar van het hoger zelf. Het is een puur liefdevol denken – want het hoger zelf is louter liefde. Het is een denken, dat bijvoorbeeld de verschillen tussen mensen respecteert en als een verrijking ziet, terwijl het oude denken nu juist mensen, die anders zijn, veroordeelt. Het ego begrijpt en accepteert immers niets, dat anders is dan het ego zelf… Het nieuwe denken is dus werkelijk een nieuw en hoger denken, dat in onze harten geboren wil worden.

Israël liep, zoals we zagen, als het uitverkoren volk voorop in de ontwikkeling van de mensheid. Het lijkt erop alsof de rest van de mensheid – wij dus - pas in deze tijd werkelijk toe zijn aan de bewustwording van het hogere denken, dat Jezus Christus ons gebracht heeft.

De zomerzonnewende als tijd van overgang

Het Feest van Johannes valt in de tijd van zomerzonnewende: de zomer begint, en daarmee de Johannestijd. De zomer is een tijd van kentering: de groei en bloei gaat langzaam over in afbraak, verval en het verwelken van bloemen en planten, maar ook in het rijpen van de vruchten. Johannes staat symbool voor het oude denken, dat door het Joodse volk tot een rijk denken was uitgegroeid. Nu komt de tijd van afbraak, van verval van het oude denken: het moet plaats maken voor een nieuw denken dat weten is en geen geloven en dat put uit diepere bronnen. Een nieuw en hoger denken dat geen autoriteiten buiten zich zoekt, maar op zoek gaat naar de innerlijke Christus. Daarom moet Johannes – symbool van het oude denken, rationeel en aan het ego gebonden – kleiner worden en moet Jezus – het nieuwe denken, dat meer weten is dan geloven, dat uitgaat van het hoger zelf en dat louter een denken in liefde is – groter worden.

De zomertijd als een tijd van overgang van groei en bloei naar verval en vrucht dragen, is daarmee bij uitstek de tijd om dit mysterie te overdenken. En Johannes de Doper: hij wijst ons daarbij met die zo bijzondere woorden: hij moet wassen en ik moet kleiner worden, de weg.

Een nieuw feest

Het Johannesfeest is een onbekend feest. Maar het zal in de toekomst – naarmate het esoterische christendom meer bekendheid krijgt - steeds belangrijker worden. Daarom is het goed, dat wij alvast beginnen dit feest te vieren. Zet bijvoorbeeld op 24 juni een afbeelding van de doop in de Jordaan neer en zet er een kaarsje bij. En realiseer jezelf dan hoe ook ons eigen leven onbewust in wezen van dag tot dag in het teken staat van die worsteling om tot een nieuw en hoger denken te komen. Dan zul je nog sterker gaan beseffen hoe belangrijk het Johannesfeest eigenlijk is!

Dit artikel is overgenomen uit Verwachting 61 feb 2012. Een uitgave van stichtingdeheraut